Tematy i dane pozwalające poznać oblicze młodych Włochów

Salezjańskie czasopismo “Note di Pastorale Giovanile” opublikowało w grudniu ubiegłego roku artykuł zatytułowany ““Gli archi e le frecce” (“Łuki i strzały”), który ukazuje dokładny i rzeczywisty obraz sytuacji młodych Włochów, poruszając różne tematy związane z ich życiem, także w perspektywie możliwych działań wychowawczych.

Materiał ten, opracowny przez socjologia Domenico Cravero, opierający się na ostatnich badaniach, przeprowadzonych przez “Eurispes” na terenie Sardynii, na zamówienie diecezji Tempio Ampurias, bazował na ankiecie przeprowadzonej wśród około 2000 ludzi młodych; średnia wieku ankietowanych wynosiła 19 lat.

Życie uczuciowe
To normalne, że nastolatkowie chcą się dzielić opiniami i otrzymywać rady zwłaszcza od przyjaciół. Jakkolwiek rodzice pozostają dla nich ważnym punktem odniesienia. Prawie jedna trzecia młodych zwraca się do mamy i taty, aby poprosić o radę (częściej dziewczęta niż chłopcy); prawie 1 na 10 czyni to stale. Jednakże rozmowa nie zawsze jest łatwa: dla niektórych z nich nie była to prawdziwa rozmowa, dla innych ma ona miejsce tylko „od czasu do czasu”. Ponad połowa badanych rozmawia z rodzicami o szkole i codziennych sprawach. Często nie mówią im o wszystkim, a także zaufanie jest tylko „częściowe”. Przyjaźnie stanowią ważny argument w dyskusji rodziców z dziećmi. Zwierzają się rodzicom ze swoich pragnień i planów, co czynią codziennie lub okazjonalnie. Odnośnie do niektórych tematów zwierzają się rzadziej: np. dotyczy to seksualności i własnych przeżyć uczuciowych.

Nie szuka się w rodzicach “przyjaciela”, a nawet – “schronienia”. Mama i tata mają być przede wszystkim „przewodnikiem” i „przykładem”. Natomiast dla większej części młodych rodzice stanowią także „wsparcie”, na które mogą liczyć w trudnościach.
 
Dla większości fundamentalne jest doświadczenie życia we dwoje. Mieć u boku chłopca czy dziewczynę, z którą można dzielić wartości i zainteresowania, jest dla nich znaczące. Istotnie, wartości życia są uważane za pewną bazę w wyborze partnera, w znacznie mniejszym stopniu jest nią wiara religijna.

Szkoła i praca
Dla znacznej części młodych szkoła powinna ułatwić wejście w świat pracy. Jakkolwiek ta nie powinna przekazywać tylko wiedzy, lecz także wartości. Chodzi się do szkoły, aby uczyć się nowych rzeczy, ale również by przebywać razem z rówieśnikami.

Prawdziwy problem młodych Włochów, potwierdzony także przez wspomniane badanie, dotyczy sytuacji tych, którzy ani się nie uczą, ani nie pracują, żyjąc w ten sposób w stanie większego upokorzenia i sytuacji stanowiącej zagrożenie właśnie w wieku, kiedy inteligencja jest w największym rozwoju, dyspozycje i zdolności twórcze są znakomite. Prawie jedna trzecia badanych nie uczy się, co dotyczy już przedziału wiekowego 16-19 lat, a przede wszystkim – młodych pomiędzy 20 a 25 rokiem życia. Nie dane było się dowiedzieć, ilu i w jakich przedziałach wiekowych pracuje. Jakkolwiek znane są dane dotyczące bezrobocia młodzieży we Włoszech. Motywacja związana z chodzeniem do szkoły, jest raczej znikoma: prawie jedna trzecia badanych chciałaby, w najbliższej przyszłości, przestać się uczyć i pójść do pracy, kolejna jedna trzecia oświadcza, że chciałaby się zarazem uczyć i pracować. Niewielka część młodych, od 16 do 19. roku życia, wyznaje, że wolałaby “nic nie robić”. Taki brak motywacji jest być może jednym z najbardziej niepokojących oznak kryzysu wychowawczego we współczesnej rodzinie włoskiej, która wydaje się nie być w stanie ożywić w swoich dzieciach “pewną bazę uczuciową”, zdolną podtrzymać wolę i motywacje dotyczące wyborów życia. Praca, z drugiej strony, jest rozumiana przede wszystkim jako czynnik “niezależności ekonomicznej”. Tylko mała część postrzega ją jako ważną dla własnej realizacji. Wyraźna mniejszość uważa ją za doświadczenie mogące nadać sens życiu.
 
Percepcja trudności związanych z sytuacją we Włoszech i złożonością wyzwań, jakie niesie rynek pracy, jest raczej znikoma. Dzieje się tak z powodu braku świadomości? Z racji oparcia w rodzinie? Także w czasie kryzysu ekonomicznego i poważnych trudności, jakich doświadczają ludzie młodzi, przeważają jednak optymistyczne opinie dotyczące przyszłości. Większość młodych utrzymuje, że osiągnie prawie wszystkie cele, jakie sobie zakłada: znalezienie dobrej pracy, wykonywanie pracy, która odpowiada. Rodzi się jednak wątpliwość w obliczu tak wielkiego optymizmu z powodu znikomej dyspozycyjności, gdy chodzi o inwestowanie w szkołę (o uzyskaniu dyplomu myśli mniej niż jedna trzecia). Większość młodych pragnie mieć dzieci, ale tylko połowa myśli o małżeństwie. Kryzys małżeństwa w przypadku młodych poddanych badaniu jest ewidentny. 

Czas wolny
Gdy chodzi o odpowiedzi dotyczące wykorzystania czasu wolnego od zajęć szkolnych (czy tych związanych z pracą) rzucają się w oczy dwie interesujące dane: z jednej strony – wyraźna preferencja dla domu i w konsekwencji kryzys związany z miejscami publicznymi (ulica i plac) w socjalizacji młodzieży; a z drugiej – zachowania znaczone nadzwyczajną ekspresją, w większości dotąd niewykorzystane, jakie obserwuje się u współczesnych nastolatków.

Jedna trzecia ankietowanych wybiera własny dom jako przestrzeń socjalizacji. Dom nie oznacza rodziny, ale towarzystwo rodziców, braci, sióstr. Przyjaciele się liczą, ale z nimi można się kontaktować pozostając wygodnie zamkniętym w swoim pokoju, co poświadcza wiele godzin poświęconych codziennie na rozmowy „z nieobecnymi”. Jedna piąta młodych serfuje po sieci ponad 2 godziny dziennie, prawie tyle samo przeszło 4 godziny. 42% korzysta z komórki 4 godziny dziennie. Użycie PC przewyższa TV pod względem intensywności korzystania: także ponad 4 godziny dziennie.

Komunikacja wirtualna wzrasta na niekorzyść rzeczywistych spotkań: spotkań na ulicy, w ogrodach publicznych, w centrach przemysłowych i na salach gimnastycznych. Parafie zajmują pozostałą przestrzeń (mniej niż 7%), chociaż wyprzedzają dyskoteki.

Jakkolwiek młodzi jawią się bogaci w zainteresowania i pasje: przeszło połowa z nich uprawia sport, jedna trzecia lubi malować, jedna piąta – gra na jakimś instrymencie muzycznym, a poniżej 20 procenta jest zaangażowanych w wolontariat lokalny. Wielu lubi pisać: osobiste pamiętniki, opowiadania czy poezje, albo uczęszczać do muzeów czy zwiedzać wystawy. Muzyka i sport interesują przede wszystkim chłopców. Dziewczęta celują w pisaniu i malarstwie. Tylko 22% badanych twierdzi, że nie czyta książek poza tymi szkolnymi; czyta więcej dziewcząt niż chłopców. Gatunki literackie, które preferują, to proza, ale także eseistyka.

Religijność, zaangażowanie społeczne, mass media
Na bazie odpowiedzi dotyczących religijności (wyniki podobne do tych uzyskanych w wyniku innych badań socjologicznych) nie można stwierdzić, że mamy do czynienia z pokoleniem ludzi niewierzących: 7 na 10 uważa się za wierzących. 12% deklaruje ateizm, a 17% wykazuje raczej brak zainteresowania w tym względzie. Także praktykowanie wydaje się być tutaj «delikatnym» punktem.  21% młodych udaje się do miejsc kultu każdego tygodnia, 50% - od czasu do czasu. Po okresie adolescencji to uczęszczanie wzrasta, przechodząc od 17,5% (16-19 lat) do 24,6%  (20-25 lat). Tylko 8% twierdzi, że chodzi po to, aby zadowolić rodziców, albo dlatego, że chodzą inni.
Aby objaśnić stosunek młodego pokolenia do religijności konieczne jest uwydatnienie znaczenia, jakie stanowi dla nich wyraz estetyczny, zrozumienie roli nowych form uczuciowej duchowości, nowych języków socjalizacji młodzieżowej.

Nie wyklucza się, że zadaniem parafii jest modlitwa, bardziej niż socjalizacja. Jakkolwiek jest ewidentne, że dla nastolatków wiara chrześcijańska jest nierozerwalnie złączona z jej wymiarem społecznym i charytatywnym. Ponad jedna trzecia utrzymuje, że parafia musi być punktem odniesienia dla potrzebujących.

Dorośli ogólnie określają młodych jako “niezaangażowanych”, bo ci twierdzą, że są mało albo wcale nie są zainteresowani polityką (tak jak ci to zauważają) z powodu trudności, jakie mają ze zrozumieniem sytuacji politycznej w kraju. Ale jedna trzecia stwierdza, że często rozmawia o polityce z przyjaciółmi, tyle samo czyta stale gazety, aby dowiedzieć się, co dzieje się we Włoszech i na świecie. Oświadczają, że często lub sporadycznie śledzą debaty polityczne w telewizji.

Młodzi angażują się w stowarzyszenia wolontariatu (12%), prawie tyle samo należy do ruchów szkolnych czy kolektywów politycznych; ponad dwa razy tyle to członkowie stowarzyszeń sportowych.

Poszukiwanie informacji on-line jawi się jako najbardziej powszechny powód korzystania z internetu. Jednakże sieć oznacza dla nich przede wszystkim portale społecznościowe (86%), chat (82%), filmiki na You Tube (82%), a także zakupy, gry video czy czytanie blogów. Korzystają z telewizji przede wszystkim wtedy, gdy szukają wytchnienia i rozrywki. Ocena programu telewizyjnego jest raczej krytyczna: jedna piąta młodych chciałaby, aby dodawał większego bodźca pod względem kulturalnym, zawierał mniej wulgaryzmu i uczył czegoś więcej. Dziewczęta czują większy wstręt do wulgaryzmu, przemocy i kłótliwości w telewizji.

Pewne wskazania wychowawcze
Przetwarzanie danych, dotyczących tego, jak i każdego innego badania, oczywiście może dostarczyć istotnych bodźców i sugestii dla pracy wychowawczej i pastoralnej.

Na szczęście adolescencja i młodość to nie tylko gmatwanina problemów i nieprzewidzianych sytuacji; ciągle jawi się jako nadzwyczajny czas, który większa część jego protagonistów przeżywa bez szczególnych trudności, kładąc podstawy pod przyszłą dojrzałość. 

Przede wszystkim zdolność ekspresyjna nowych pokoleń stanowi nadzwyczajny “zasób nadziei”, który jeszcze nie jest wystarczająco zrozumiany i doceniony.

Ponadto młodzi pytają wyraźnie o autorytety, do których mogliby się odnieść, zwłaszcza te dotyczące rodziców, trwałe i solidne, na które mogliby liczyć i obrać jako wzorce. Nie można sobie wyobrazić duszpasterstwa młodzieżowego, odpowiadającego potrzebom ludzi młodych, które nie przyczyniałoby się do wzmocnienia podstaw rodziny i nie przekładałoby się na wspieranie głębszych i trwalszych więzi, ukierunkowanych na bardziej treściwe i konkretne zaangażowanie społeczne.

Internet jawi się coraz bardziej jako nadzwyczajna sposobność komunikacji, ale także jako możliwa pułapka. Komunikacja wirtualna nie może zastąpić spotkania twarzą w twarz na ulicach i placach. Nieodzownie trzeba ożywić nowe realne „agory”, nie tylko po to, by się gromadzić, ale także by działać. 

Grozi niebezpieczeństwo, że sieci społecznościowe staną się miejscami narcystycznej banalności i konsumistycznej jałowości, gdy nie będą wyrażać także opinii, myśli i pasji, jakie wypływają ze wspólnych działań. Ten, kto kocha młodzież i stawia na wrażliwość młodego pokolenia, ma nowe możliwości. Ten, kto inwestuje dzisiaj w młodzież, może osiągnąć jeszcze większe rezultaty. Potrzeba tylko porywu odwagi.

(Pod red. Domenico Cravero, socjologa, “Note di Pastorale Giovanile”, grudzień 2011, artykuł pt. ““Gli archi e le frecce”)

Opublikowano 29/02/2012